بزرگترین و مهمترین شرایط قبولی دعا عبارتند از :
شرط اول: إخلاص
شرط دوم : دوام داشتن که در همه عبادات شرط است
شرط سوم : اطمینان داشتن به خدا و یقین به قبولی دعا
شرط چهارم : حضور قلب و خشوع و شوق و علاقه به آنچه که نزد خداست از پاداش و ترس از عذاب او
شرط پنجم : عزم و قاطعیت و تلاش در دعا
موانع قبولی دعا بعضی از این موانع عبارتند از :
مانع اول : ارتباط با حرام : از قبیل خوردنی ، نوشیدنی و لباس و تغذیه
مانع دوم : عجله کردن و ترک دعا
مانع سوم : ارتکاب گناهان و حرامها
مانع چهارم : ترک واجباتی که خداوند بر او واجب گردانیده است .
مانع پنجم : دعا به گناه یا قطع صله ی رحم
مانع ششم : حکمت پروردگار بر این است که بهتر از آنچه که انسان می طلبد به او می دهد:
* گاهی انسان گمان می کند که دعایش مستجاب نشده است ، در حالی که خداوند بیشتر از آنچه را که در خواست کرده است به او می دهد ، یا اینکه بیماری ها و مشکلاتی را از او بر طرف کرده که بهتر از آنچه او خواسته می باشد .
یا اینکه خداوند آن را برایش به روز قیامت تأخیر می کند .
آداب دعا و اماکن و اوقاتی که دعا در آنها مستجاب می شود :
۱- با حمد و ستایش از خداوند و فرستادن صلوات بر پیامبر صلى الله علیه وسلم شروع شده و به آن خاتمه یابد .
۲- دعا هم در حالت خوشی و هم در حالت ناخوشی
۳- به ضرر اهل ، مال ، اولاد و نفسش دعا نکند .
۴- در دعا نمودن صدای خویش را مابین مخفی داشتن و آشکار نمودن قرار دهد .
۵- دردعایش به سوی پروردگار تضرع و زاری کند .
۶- در دعایش بر خداوند اصرار نماید .
۷- با انواع توسلهای مشروع به سوی پروردگارش متوسل شود .
* انواع سه گانه ی توسل:
نوع اوّل: توسل به یکی از نام ها و یا صفات خداوند
نوع دوّم: توسل به عمل صالحی که دعا کننده آن را انجام داده است
نوع سوم: توسل به سوی خداوند به دعای انسان صالحی که زنده و حاضر باشد.
۸- در حالت دعا نمودن اعتراف کردن به گناهان خویش و نعمت های پروردگار
۹ – عدم تکلف سجع و قافیه در دعا نمودن.
۱۰-سه بار دعا نمودن
۱۱- روبه قبله دعا نمودن
۱۲- بلند کردن دستها
۱۳ – در صورت امکان وضوگرفتن قبل از دعا نمودن .
۱۴ – هنگام دعا کردن گریستن از خوف وترس خداوند
۱۵ – اظهار عجز وناتوانی و نیاز خویش به خداوند وشکایت نمودن به سوی او.
۱۶ – اگر برای کسی دعا نماید ابتدا برای خویش دعا کند .
۱۷ – در دعا کردن از حد تجاوز ننماید.
۱۸ – توبه کردن و برگردانیدن حق مظلومین.
۱۹ – همراه با دعا بر ای خویش برای والدینش نیز دعا کند .
۲۰ – همراه با دعای خویش برای مردان وزنان اهل ایمان دعا نماید.
۲۱ – تنها از خداوند درخواست کمک نماید.
اوقات ، حالات و اوضاع اجابت دعا :
۱ – شب قدر
۲ – بعد از خواندن نمازهای واجب
۳ – وسط شب بویژه قسمت آخر آن
۴ – در فاصله میان اذان واقامه
۵ – هنگام ندا کردن برای نمازهای واجب
۶ – هنگام اقامه ی نماز
۷ – هنگام باریدن باران ودر زیر باران
۸ – هنگام به هم رسیدن صف مجاهدین و دشمنان اسلام
۹ – ساعتی ازهر شب ۱۰ ساعتی از ساعتهای روز جمعه
۱۰- هنگام نوشیدن آب زمزم با نیتی در ست
۱۱- در سجده
۱۲ – هنگام بیدار شدن از خواب و دعا کردن به دعای مأثور :
* از عبادة بن صامت رضی الله عنه روایت است که گفت : پیامبر صلی اللهُ علیه وسلَّم فرمود: (( هر کس شب بیدار شود و بگوید: ((لا إِلهَ إِلاَّ اللهُ وَحدَهُ لا شَرِیکَ لَه، لَهُ المُلکُ، ولَهُ الحَمدُ، وهُوَ عَلى کُلِّ شَیءٍ قَدِیر. اَلحَمدُ للهِ، وسُبحانَ الله، ولا إلهَ إلاَّ اللهُ، واللهُ أکبر، ولا حولَ ولا قوةَ إلاَّ بِالله)). سپس بگوید: پروردگارا مرا ببخشای – یا هر دعای دیگری بنماید – دعایش پذیرفته می شود. اگر وضو بگیرد و نماز بخواند، نمازش پذیرفته می شود.
۱۳ – دعا کردن به دعای ذوالنون(حضرت یونس) :
* ازسعد روایت است که گفت: پیامبر صلی الله علیه وسلَّم فرمود:
دعای حضرت یونس هنگامی که در شکم ماهی بود و و دعا می نمود این بود که فرمود: [لا إلهَ إلاَّ أنتَ سُبحانَکَ إِنِّی کُنتُ مِنَ الظّالِمین] هر انسان مسلمانی این گونه به درگاه خداوند دعا نماید ، دعایش پذیرفته می شود.
۱۴- در هنگام مبتلا شدن به مصیبت دعای مأثور خوانده شود:
* از ام سلمه رضی الله عنها روایت است که گفت: از پیامبر صلی الله علیه و سلَّم شنیدم که می فرمود:
هر مسلمانی که به مصیبتی مبتلا شود سپس آنچه را که خداوند به او دستور داده است بگوید، یعنی بگوید: “إنا لله َوإنَّا إِلَیهِ رَاجِعُون، اَلَّلهُمَّ أجُرْنِی فِی مُصِیبَتِی، وَأَخْلِفْ لَِی خَیراً مِنها”
ما از جانب خداوند آمده و به سوی اوبر می گردیم، خداوندا! در مقابل این مصیبت مرا پاداش ده، و بهتر از آن را برایم جایگزین نما،
خداوند بهتر از آنچه که بر سر او آمده است، به او خواهد داد.
۱۵- هنگامی که بعد از وفات کسی مردم دعا می کنند.
۱۶- هنگامی که در دعای استفتاح بگویی: ”الله أکبر کبیراً، والحمد لله کثیراً. وسبحان الله بکرة وأصیلاً“
* یکی از یاران پیامبر صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ سَلَّم در ابتدای نمازش این دعا را خواند، پیامبر صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ سَلَّم فرمود: ((عَجِبتُ لَها فُتِحَت لَها أبوابُ السَّماءِ))
شگفت زده شدم از این دعا، درهای آسمان به خاطر این دعا باز شدند.
۱۷- هنگامی که در دعای استفتاح می گویی: ”الحمد لله حمداً کثیراً طیباً مبارکاً فیه“
* مردی نمازش را با این دعا شروع نمود،هنگامی که پیامبر صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ سَلَّم نمازش را خواند، فرمود:
”أیُّکُمُ المُتَکَلِّمُ بِالکَلِماتِ“ کدام یک از شماها این کلمات را گفت؟
همه سکوت کردند، سپس فرمود:
”أیکم المتکلم فإنه لم یقل بأساً“ کدام یک از شماها آن را گفت، به تحقیق او چیز بدی نگفته است،
مردی گفت: من آمدم در حالی که دلم مرا به گفتن تشویق می کرد پیامبر صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ سَلَّم فرمود:
”لقد رأیت اثنی عشر ملکاً یبتدرونها أیهم یرفعها“ دوازده فرشته را دیدم که شتاب می کردند که کدام یک از آنها آن را زود بنویسد.
۱۸ – هنگام خواندن سوره حمد با تدبر و تفکر
۱۹ – هنگامی بلند کردن سر از رکوع و گفتن: ”ربنا ولک الحمد حمداً کثیراً طیباً مبارکاً فیه“
۲۰- هنگام آمین گفتن در نماز اگر با آمین گفتن فرشتگان همزمان شود.
۲۱- هنگامی که سرت را از رکوع بلند کرده و می گویی: ”اللهم ربنا ولک الحمد“.
۲۲- بعد از صلوات دادن بر پیامبر صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ سَلَّم در تشهد آخر.
* قبل از سلام دادن این دعا را می خوانی:
”اللهم إنی أسألک یا الله الواحد الأحد الصمد الذی لم یلد ولم یولد، ولم یکن له کفواً أحد، أن تغفر لی ذنوبی، إنک أنت الغفور الرحیم“،
پیامبر صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ سَلَّم هنگامی که این دعا را از کسی شنید که نماز می خواند (و در نمازش این دعا را می خواند) سه بار فرمود: ”قد غفر له” یعنی گناه او بخشوده شد.
۲۳- همچنین هنگامی که دعایت را با این دعا شروع نمایی: ”اللهم إنی أسألک بأن لک الحمد، لا إله إلا أنت المنان بدیع السماوات والأرض، یا ذا الجلال والإکرام، یا حی یا قیوم“.
پیامبر صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ سَلَّم از مردی شنید که نماز می خواند و با این دعا، دعایش را شروع می نمود، فرمود:
”لقد دعا الله باسمه العظیم الذی إذا دُعی به أجاب، وإذا سُئل به أعطى“ بی گمان او با اسم اعظم از خداوند دعا خواست، آن اسمی که اگر خداوند با آن خوانده شود، جواب می دهد و اگر به وسیله آن از او چیزی خواسته شود عطا می کند.
۲۴ – و هم چنین هنگامی که با این دعا، دعا خوانده شود: ”اللهم إنی أسألک بأنی أشهد أنک أنت الله، لا إله إلا أنت الأحد الصمد الذی لم یلد ولم یولد، ولم یکن له کفواً أحد“
* پیامبر صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ سَلَّم از مردی شنید که با این دعا خداوند را به فریاد می طلبید، فرمود:
”لقد سألت الله عز وجل باسمه الأعظم“ با اسم اعظم خداوند را به فریاد خواندی،
و در روایت دیگری آمده است که فرمود: ”لقد سألت الله بالاسم الذی إذا سُئل به أعطى، وإذا دُعی به أجاب“با اسم اعظم خداوند را به فریاد خواندی، اسم اعظم آن است که اگر انسان به وسیله ی آن چیزی را از خداوند بخواهد به او عطا می کند و هرگاه به واسطه ی آن به فریا د خوانده شود، اجابت می کند.
۲۵ – هنگام دعا خواندن مسلمان بعد از وضو گرفتن به دعای مأثور:
* از عمر بن خطاب رضی الله عنه روایت است که پیامبر صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ سَلَّم فرمود:
اگر یکی از شما کامل وضو بگیرد سپس بگوید: “أشهد أن لا إله إلا الله وحده لا شریک له، وأشهد أن محمداً عبده ورسوله” هشت در بهشت برایش باز می شود، از هر دری که بخواهد می تواند وارد بهشت شود.
۲۶ – در روز عرفه هنگامی که حجاج دست به دعا بلند می کنند.
۲۷ – بعد از زوال آفتاب از خط استوا قبل از خواندن نماز ظهر:
* از عبدالله بن سائب رضی الله عنه روایت است که پیامبر صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ سَلَّم بعد از زوال آفتاب چهار رکعت نماز سنت قبل از نماز ظهر می خواند و فرمود:
” إنها ساعة تفتح فیها أبواب السماء، وأحب أن یصعد لی فیها عمل صالح” این ساعتی است که درهای آسمان باز می شوند، دوست دارم در این ساعت عمل شایسته ی مردم به سوی پروردگار بالا روند.
۲۸ – در ماه رمضان
۲۹ – دعا نمودن در ده روز اوّل ذی الحجه.
۳۰- هنگام گرد آمدن مسلمانان در مجالس ذکر و یاد خداوند.
۳۱ – هنگام بانگ زدن خروس
۳۲- هنگامی که قلب انسان به خداوند روی می آورد و اخلاص آن به شدت و قوت خود می رسد.
* از جمله مثال های این مورد می توان به داستان سه نفری که به غاری پناهنده شدند و دهانه ی غار بسته شد و آنان با توسل به اعمال صالحشان به خداوند پیاه بردند و نجات یافتند.
اماکنی که دعا در آن مستجاب می شود:
۱- هنگام رمی جمرات صغری و وسطی در ایام التشریق
۲- در داخل کعبه یا حجِر(اسماعیل)
۳- دعا بر کوه صفا و مروه برای شخص عمره گزار یا حج تمتع
۴- در مشعر الحرام در روز قربانی برای حجاج
۵- دعای حاجی در کوه عرفه در روز عرفه.
دعاهای مستجاب …
هرکس شرایط دعا کردن را رعایت نماید ، و از موانع قبولی آن دوری کند ، به دنبال اوقات اجابت دعا باشد ، در مکانهای فاضل دعا کند ، او کسی خواهد بود که خداوند دعایش را می پذیرد .
در سنّت پیامبر انواع و اقسام کسانی که این شرایط را رعایت می نمایند و خداوند دعایشان را مستجاب می کند ، بیان شده است .
از جمله می توان به نمونه های زیر اشاره نمود:
۱- دعای شخص مسلمان برای برادر یا خواهر دینی اش در جایی که او آنجا حضور ندارد و غایب می باشد.
۲- دعای مظلوم
۳- دعای والدین برای فرزند
۴- دعای والدین بر علیه فرزند
۵- دعای مسافر
۶- دعای روزه دار
۷- دعای روزه دار هنگام افطار
۸- دعای پیشوای (رهبر و حاکم) دادگر
۹- دعای فرزند صالح
۱۰ – دعای کسی که از خواب بیدار شود و دعای مأثور بخواند:
* از عبادة بن صامت رضی الله عنه روایت شده که پیامبر صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ سَلَّم فرمود:
هر کس شب هنگام از خواب بیدار شود و بعد از خواندن دعای ((لا إله إلا الله وحده لا شریک له، له الملک وله الحمد وهو على کل شیء قدیر، الحمد لله، وسبحان الله، ولا إله إلا الله والله أکبر، ولا حول ولا قوة إلا بالله)) را بخواند سپس بگوید: ” اللهم اغفر لی أو دعا استُجیب [له] [فإن عزم فتوضأ ثم صلى قبلت صلاته)) خداوندا مرا ببخشای، یا هر دعای دیگری بنماید، دعایش مستجاب می شود،
اگر اراده کند سپس وضوبگیرد و نماز بخواند، نمازش پذیرفته می شود.
۱۱ – دعای بیچاره و درمانده:
* خداوند می فرماید: ” أمَّن یُجیبُ المضطَرَّ إذا دعَاهُ ویکشِفَ السُّوءَ”
یا کسی که به فریاد درمانده می‌رسد و بلا و گرفتاری را برطرف می‌کند هر گاه او را به کمک طلبد. نمل:۶۲
۱۲- دعای کسی که با وضو و در حالی که به خواب برود که ذکر و یاد خداوند بر زبانش جاری باشد:
* معاذ بن جبل رضی الله عنه از پیامبر صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ سَلَّم روایت می کند که فرمود:
“ما مِن مُسلمٍ یَبِیتُ عَلى ذِکرِ اللهِ طاهِراً فَیَتَعارَّ مِنَ اللَّیلِ فَیَسألُ اللهَ خَیراً مِنَ الدُّنیا وَالآخِرةِ إلاَّ أعطاهُ اللهُ إیَّاهُ”
هر مسلمانی بر ذکر خداوند به خواب برود در حالی که وضو داشته باشد، شب هنگام از خواب بیدار شود و هر چه از امور دنیا و آخرت را از خداوند طلب کند، خداوند به او می دهد.
۱۳- دعای کسی که با دعای حضرت یونس دعا کند.
۱۴ – دعای کسی که به مصیبتی گرفتار شده باشد و با دعای مأثور دعا کند.
* از ام سلمه رضی الله عنها روایت است که گفت: شنیدم که پیامبر صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ سَلَّم می فرمود:
” ما من عبد تصیبه مصیبة فیقول: إنا لله وَإنَّا إِلَیهِ رَاجِعُونَ، اَلَّلهُمَّ أْجُرنِی فِی مُصِیبَتِی وَأَخْلِف لِی خَیراً مِنها إِلاَّ آجَرَهُ اللهُ فِی مُصِیبَتِهِ وَأَخلَفَ لَهُ خَیراً مِنها”
هر بنده ای که به مصیبتی گرفتار شود و بگوید: ما از جانب خداوند آمده ام و به سوی اوبر می گردیم، پروردگارا! در مصیبتم مرا پاداش ده و بهتر از آن را برایم جایگزین نما، خداوند او را پاداش می دهد و بهتر از آن را برایش جایگزین می کند.
اسم سلمه گفت: هنگامی که ابو سلمه وفات یافت، پس این دعا را خواندم همانگونه که پیامبر صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ سَلَّم مرادستور فرموده بود، پس خداوند بهتر از او را نصیبم نمود یعنی پیامبر خدا صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ سَلَّم.
۱۵- دعای کسی که با اسم اعظم خداوند را به فریاد بطلبد
۱۶- دعای فرزند صالح برای والدینش
۱۷- دعای کسی که در حال انجام فرایض حج است
۱۸- دعای کسی که در حال انجام حج عمره می باشد.
۱۹- دعای کسی که به جهاد در راه خداوند رفته است.
۲۰- دعای کسی که بسیار خدا را یاد کند:
*از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که گفت: پیامبر صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ سَلَّم فرمود:
” ثلاثة لا یُردُّ دُعاؤُهم: الذاکر لله کثیراً، ودعوة المظلوم، والإمام المقسط
* دعای سه شخص رد نمی شود : کسی که بسیار خداوند را یاد کند ، دعای مظلوم ، دعای امام و پیشوای دادگر.
۲۱ – دعای کسی که خداوند او را دوست داشته باشد و از او راضی باشد.
* ابن رجب رحمه الله در کتابش به نام جامع العلوم و الحکم مثال های زیادی را در رابطه با اینکه خداوند دعای بسیاری از بندگان مؤمنش را استجابت کرده است ، ذکر می کند.
شیخ الاسلام نیز نمونه های زیادی از این مثالها را در کتابش” الفرقان بین أولیاء الرحمن وأولیاء الشیطان” و ابوبکر بن ابی الدنیا در کتابش ”کتاب مجابی الدعوة“ امور بزرگی را ذکر کرده است.
مهمترین چیزهایی که بنده از پروردگارش درخواست می نماید:
۱- درخواست هدایت و راهیابی از خداوند ،
خداوند می فرماید: ((مَن یَهْدِ اللَّهُ فَهُوَ الْمُهْتَدِ وَمَن یُضْلِلْ فَلَن تَجِدَ لَهُ وَلِیًّا مُّرْشِدًا))
۲- درخواست بخشش گناهان
۳- درخواست بهشت و پناه بردن به خدا از آتش
۴- درخواست عفو و عافیت در دنیا و آخرت.
۵- درخواست ثبات و پایداری بر دین و عاقبت خوب در همه امور
۶- درخواست دوام نعمت و پناه بردن به خدا از بین رفتن آن
۷- پناه بردن به خدا از فشار بلا و مصیبت ها و نازل شدن شقاء و بدبختی و شماتت دشمنان.
اینها نمونه هایی از مهم ترین مطالبی بودند که شایسته است بندگان ایمان دار از آن غفلت نورزند ؛و نباید از دعا کردن برای صلاح خود و فرزندان و جمیع مسلمین غفلت نماید.
وصلّی الله وسلم وبارک على سیدنا محمد وعلى آله وصحبه ومن تبعهم بإحسان إلى یوم الدین والحمد لله رب العالمین
منبع :
http://bewas.ir/1178/%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D8%AE%D8%AF%D8%A7-%D8%B1%D8%A7%D8%B2-%D9%88-%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2-%DA%A9%D9%86%DB%8C%D9%85.html
امشب مهلتی برای راز و نیاز با خدا